ผู้เลี้ยงสัตว์ปีกรัสเซีย ชาติอาชญากรต้องปรับตัวในสงคราม

 สงครามรัสเซีย-ยูเครนผ่านไปแล้วหนึ่งปี ผู้เลี้ยงสัตว์ปีกทั้งสองประเทศได้จัดการความขัดแย้งผ่านพ้นพายุลูกแรกได้แล้ว และมองไปข้างหน้าเพื่อวางแผนระยะยาว ท่ามกลางความไม่แน่นอนของสถานการณ์ 

สิ้นสุดวิกฤติโควิด ๑๙ ผ่านไป และการคว่ำบาตรของชาติตะวันตกเป็นการเปลี่ยนเกมส์สำหรับอุตสาหกรรมสัตว์ปีกรัสเซียตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๖๕ เป็นต้นมา

รัฐบาลรัสเซียได้ลงทุนระยะยาวในการเพิ่มการผลิตอาหารภายในประเทศ เพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหาร และถึงเวลานี้ได้รับผลตอบแทนแล้ว ภาคการเกษตรเป็นกระดูกสันหลังของประเทศรัสเซีย รัฐบาลให้ความสำคัญอย่างมากในการเพิ่มมาตรการเพื่อสนับสนุนฟาร์มสัตว์ปีกภายในประเทศ ทั้งการให้เงินกู้ในอัตราดอกเบี้ยพิเศษเป็นการอุดหนุนเกษตรกรภายในประเทซ เป็นปัจจัยสำคัญในการช่วยเหลือผู้ผลิตสัตว์ปีกในรัสเซีย

 การคว่ำบาตรของชาติตะวันตก เป็นสิ่งกระตุ้นให้รัสเซียพยายามแก้ไขปัญหาเชิงระบบ หนึ่งในตัวอย่างนั้นได้แก่ การพัฒนาสายพันธุ์ไก่ใหม่ทดแทนการนำเข้ากลายเป็นสายพันธุ์ไก่เนื้อของรัสเซียเองชื่อว่า สมีนา ๙ (Smena-9) โดยเริ่มทดลองเลี้ยงที่ฟาร์มสัตว์ปีกในเชเลียบินสค์  

ฟาร์มเลี้ยงสัตว์ปีกรัสเซียพยายามลดการพึ่งพานำเข้าไข่ฟัก ผู้ผลิตสัตว์ปีกชั้นนำของประเทศได้พึ่งพาตัวเองอย่างสมบูรณ์แล้วในระดับฟาร์มไก่พันธุ์ ในปีนี้ การนำเข้าคาดว่าจะลดลงต่อไป

การควบคุมโรคระบาด

               ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ การผลิตสัตว์ปีกรัสเซียเกินกว่า ๗ ล้านตันเปรียบเทียบกับปีที่แล้ว ยอดการผลิตสูงขึ้นเกือบ ๓๐๐,๐๐๐ ตัน ส่วนใหญ่เป็นผลจากการบริโภคภายในประเทศที่เติบโตเป็นสถิติใหม่ การบริโภคเนื้อสัตว์ปีกต่อหัวอยู่ที่ ๗๙ กิโลกรัมในปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ไม่เคยก้าวถึงระดับดังกล่าวในช่วงสหภาพโซเวียต อย่างไรก็ตาม ยอดการผลิตเนื้อสัตว์ปีก ๓๐๐,๐๐๐ ตัน และเนื้อสุกร ๓๐๐,๐๐๐ ตัน ได้เพิ่มแรงกดดันด้านราคา และส่งผลกระทบต่อการเงินของฟาร์มเลี้ยงสัตว์ ดังนั้น ในวันนี้รัฐบาลจึงพยายามกระตุ้นความต้องการสินค้าให้เพิ่มขึ้นอีก

ภารกิจนี้สามารถแก้ไขได้โดยการให้ความช่วยเหลือด้านอาหาร และได้เริ่มดำเนินการเป็นบางส่วนแล้วเมื่อปีที่แล้วในบางกลุ่มผู้บริโภค ทั้งกองทัพ ผู้เกษียณอายุ และครอบครัวขนาดใหญ่ การสำรวจโดยสหภาพสัตว์ปีกแห่งชาติ และผู้ค้าปลีก แสดงให้เห็นว่า งบประมาณอย่างน้อยร้อยละ ๕๐ จากการช่วยเหลือของภาครัฐบาลใช้สำหรับภาคการผลิตอาหาร

ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ รัสเซียวางแผนลงทุนล้านล้านบาทเพื่อสนับสนุนกิจกรรมด้านสังคมสำหรับพลเมือง คาดว่า ชาวรัสเซียทุกๆเจ็ดคนจะได้รับเงินจากหนึ่งในแผนการสนับสนุนกิจกรรมสังคมของภาครัฐบาล

เงินสนับสนุนด้านสังคมเพิ่มขึ้นอย่างมหาศาลในเดือนมีนาคมปีที่แล้ว เมื่อประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูติน ประกาศกองทุนชดเชยให้ครอบครัวทหารรัสเซียที่ถูกสังหาร หรือบาดเจ็บในยูเครน ภายใต้คำสั่งนี้ ครอบครัวของทหารรัสเซีย ควรได้รับเงินประกันชีวิตตามกฏหมายรวมแล้วยอดเงินเป็นมูลค่าสูงถึง ๓.๕ ล้านล้านบาท สำหรับทหารที่บาดเจ็บจะได้รับเงิน ๑.๔ ล้านบาท

ความสำคัญของแผนด้านสังคมสำหรับกระตุ้นการบริโภคภายในประเทศได้รับการสนับสนุนจากประธานสหภาพผู้ผลิตสุกรรัสเซีย โดยครอบครัวผู้มีรายได้น้อยที่ก่อนหน้านั้นไม่สามารถซื้อเนื้อสุกร หรือมีกำลังซื้อ แต่ก็ยังมีรายได้ไม่เพียงพอ

อนาคตของการบริโภคเนื้อในรัสเซียยังคงมีความไม่แน่นอน ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ ชาวรัสเซีย ๕ แสนถึง ๑ ล้านคนหนีออกนอกประเทศ หากข้อมูลนี้เป้นจริง นับว่าเป็นการย้ายถิ่นครั้งใหญ่ที่สุดนับตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๖๓ เป็นต้นมา เมื่อพรรคคอมมิวนิสต์มีอำนาจในอดีตราชอาณาจักรรัสเซีย ภายหลังได้รับชัยชนะในสงครามกลางเมือง

ร่วมกับสถิติการเสียชีวิต ปัจจัยนี้เชื่อว่าจะเป็นการเพิ่มแรงกดดันให้กับสถิติประชากรรัสเซียให้ลำบากขึ้นอีก ในทางกลับกัน รัฐบาลยอมรับว่าจะต่อเวลา และขยายแผนการสนับสนุนด้านสังคมในปี พ.ศ.๒๕๖๖ ถึง ๒๕๖๗ ต่อไป ทำให้ชาวรัสเซีย ๑๕ ถึง ๒๐ ล้านคนจะอยู่ในระดับต่ำกว่าความยากจน รายได้น้อยกว่า ๕,๙๐๐ บาทต่อเดือน ยังคงมีโอกาสเติบโตสำหรับความต้องการบริโภคเนื้อสัตว์ปีกในประเทศ

สงครามสำหรับตลาดส่งออก

               ในช่วง ๑๑ เดือนแรกของปี พ.ศ.๒๕๖๕ รัสเซียส่งออกเนื้อสัตว์ปีกไปแล้ว ๓๒๓,๓๐๐ ตัน เพิ่มขึ้นร้อยละ ๑๙ เปรียบเทียบกัปีที่แล้ว ผู้ผลิตสัตว์ปีกรัสเซียเร่งจำหน่ายสินค้าให้ลูกค้าต่างประเทศ แม้ว่าจะถูกกดดันจากมาตรการคว่ำบาตรทางการค้า ที่ส่งผลกระทบต่อทั้งโลจิสติก และการประกันภัย      

การส่งออกไปยังซาอุฯเติบโตอย่างมาก รวมถึง อาหรับอิมิเรต แอฟริกายังนำเข้าเนื้อไก่งวงจากรัสเซีย แม้ว่า ความจริงแล้วจะราคาแพงกว่าสินค้าพรีเมียมก็ตามที

นอกจากนั้น รัสเซีย ยังเพิ่มการส่งออกไปยังประเทศสหภาพเศรษฐกิจยูเรเซียทั้งเบลารุส และคาซักสถาน 

ผู้ส่งออกเนื้อสัตว์ปีกรัสเซียวางแผนขยายตลาดในตะวันออกกลาง และแอฟริกาเหนือ ซึ่งยูเครนเคยเป็นผู้ครองตลาดอย่างเข้มแข็ง อย่างไรก็ตาม ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ ผู้ผลิตสัตว์ปีกยูเครนประสบปัญหาโลจิสติกสำหรับตลาดส่งออกถูกทำลายอย่างมาก

ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ ยูเครนมีรายได้จากการส่งออกสินค้าเกษตรส่วนใหญ่มาจากประเทศสหภาพยุโรป  มูลค่าราว ๔.๔ หมื่นบ้านบาท คิดเป็นร้อยละ ๕๖ ของตลาดสินค้าเกษตรทั้งหมด ทั้งนี้เป็นผลจากสงคราม เพราะท่าเรือส่งออกทางทะเลถูกปิดทั้งหมดตั้งแต่ปลายเดือนกุมภาพันธ์ถึงสิงหาคมปีที่แล้ว

สำหรับการซื้อขายวัตถุดิบอาหารสัตว์เมล็ดธัญพืช ยูเครนวางแผนฟื้นฟูการส่งออกวัตถุดิบอาหารสัตว์อีกครั้งผ่านออแดซา และท่าเรือทางทะเลขนาดเล็กอีกหลายแห่ง เพื่อจัดส่งให้กับลูกค้าในตะวันออกกลาง ผู้ผลิตสัตว์ปีกยูเครนมีเรือขนส่งสินค้าของตัวเองไปยังท่าเรือโรมาเนีย และบัลกาเรียก่อน เป็นวิธีการเดียวที่จะยังช่วยให้ยูเครนสามารถรักษาตำแหน่งของตัวเองในตะวันออกกลางไว้ได้

ผู้ซื้อเนื้อสัตว์ปีกรายใหญ่ของยูเครนคือ เนเธอร์แลนด์ มูลค่ารวม ๘.๖ พันล้านบาท ซาอุฯ ๗.๖ พันล้านบาท และสโลวาเกีย ๒.๒ พันล้านบาท ตามการคาดการณ์ของสมาคมส่งออกสินค้าเกษตร การส่งออกไข่ไก่ไปยังตลาดสำคัญคือ สิงค์โปร์ ลัตเวีย และเนเธอร์แลนด์

ในปี พ.ศ.๒๕๖๕ ยูเครนส่งออกเนื้อสัตว์ปีกไปแล้ว ๔๑๓,๒๐๐ ตัน น้อยกว่าปีที่แล้วร้อยละ ๑๐.๓ รวมมูลค่าการส่งออก ๒.๙ หมื่นล้านบาทสูงกว่าเมื่อปี พ.ศ.๒๕๖๔ ร้อยละ ๑๘.๖ ในปี พ.ศ.๒๕๖๖ การส่งออกเนื้อสัตว์ปีกยูเครนคาดว่าจะกลับคืนได้เหมือนเดิม รัสเซียก็หวังว่าจะกระตุ้นการส่งออกเพิ่มขึ้น ทั้งสองประเทศมีเป้าหมายไปยังตลาดเดียวกัน และต้องแข่งขันกันเพิ่มขึ้นไปอีกหลายปี

ผิดที่ผิดเวลา

               แม้ว่า ยูเครนจะประสบปัญหาจากสถานการณ์สงคราม ขาดแคลนไฟฟ้า และความวุ่นวายทางเศรษฐกิจในปีที่ผ่านมา ในภูมิภาคฝั่งตะวันออก เชื่อว่าเลวร้ายที่สุด อุตสาหกรรมปศุสัตว์ในเขตปกครองโดเนสตก์ หรือดอนบาส เป็นพื้นที่การสู้รบที่หนักหน่วงที่สุด อาคารบ้านเรือนถูกทำลายอย่างกว้างขวาง

               ช่วงเริ่มต้นสงคราม บริษัทปศุสัตว์ ๖๒ แห่งมีพื้นที่อยู่ในเขตปกครองดอนบาส ตอนนี้เหลืออยู่เพียง ๒๓ แห่งเท่านั้นที่ยังดำเนินการอยู่ได้ อุตสาหกรรมสัตว์ปีกเกิดความเสียหายอย่างเลวร้ายที่สุด นับตั้งแต่สงครามเริ่มต้นเป็นต้นมา ๑ ใน ๘ ของฟาร์มเท่านั้นที่ยังเลี้ยงสัตว์ปีกต่อไปได้ การผลิตไข่ไก่ในพื้นที่เหลือเพียงร้อยละ ๕ ของปริมาณการผลิตก่อนสงคราม  

ฟาร์มขนาดใหญ่ที่สุด ๒ แห่งในดอนบาส ฟีนิกซ์ และ Dimitrovskaya ลดการผลิตลง สัตว์ปีกอย่างน้อย ๑ ล้านตัวหายไปจากตลาด พื้นที่การผลิตบางแห่งถูกทำลาย และที่เหลือถูกทอดทิ้งไว้โดยเจ้าของฟาร์ม ฟาร์มแกะและแพะพ่อแม่พันธุ์ย้ายไปยังพื้นที่ปลอดภัย ได้แก่  Volyn และ Dnipro แต่ผู้เลี้ยงสัตว์ปีกไม่ได้มีโอกาสเคลื่อนย้ายพื้นที่การผลิตได้เช่นนั้น

ฝั่งรัสเซียเองก็ประสบความเสียหายเช่นกัน ในเดือนธันวาคม พ.ศ.๒๕๖๕ เมือง Belgorod ก็ประสบกับภัยสงครามทำให้ฟาร์มเลี้ยงสัตว์ปีกถูกทำลาย และคนงานเสียชีวิต ๑ คน ในเดือนมกราคม พ.ศ.๒๕๖๖ นี้เอง ก็ยังมีรายงานความเสียหายของฟาร์มสัตว์ปีกจากภัยสงครามนี้ด้วยเช่นกัน

 การสู้รบอย่างต่อเนื่องส่งผลให้ธุรกิจรัสเซียวิตกกังวลอย่างมาก บริษัทด้านการเกษตรรัสเซีย RusAgro ได้เปิดเผยแผนการเตรียมตัวสำหรับการจัดการทรัพย์สินในเมือง Belgorod หากเกิดการยกระดับความขัดแย้งในสงครามตึงเครียดเพิ่มขึ้น ผู้ประกอบการจะได้รับผลกระทบหากการต่อสู้ขยายไปยังพื้นที่ของรัสเซีย     

เมื่อเดือนพฤศจิกายน รัสเซียเริ่มก่อสร้างแนวป้องกันตามพรมแดนติดกับยูเครน เพื่อเตรียมรับมือกับการโจมตีของกองทัพยูเครน  แม้ว่า เจ้าหน้าที่ยูเครนจะปฏิเสธหลายครั้งแล้วว่าไม่มีแผนโจมตีรัสเซียแต่อย่างใดก็ตาม ผู้เลี้ยงสัตว์ปีกยูเครนที่อยู่ทางตอนกลาง และตะวันตกของประเทศ ประสบปัญหาแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง ผู้ผลิตเนื้อไก่รายใหญ่ที่สุดของประเทศอย่างเอ็มเอชพี และผู้ผลิตไข่ไก่รายใหญ่ โอโวสตาร์ ยูเนียน ประสบความยากลำบากอย่างยิ่งจากความผันผวนทางการตลาด ขาดแคลนพลังงาน และปัจจัยลบต่างๆมากมาย แต่ก็ยังหลงเหลือพื้นที่การผลิตสินค้าอยู่บ้าง อย่างไรก็ตาม เมื่อสงครามรุกคืบเข้ามา ก็ไม่มีใครปลอดภัยไปได้

นับตั้งแต่ต้นปี พ.ศ.๒๕๖๖ เป็นต้นมา รัฐบาลยูเครน และผู้นำชาติตะวันตก หารือกันถึงแผนการป้องกันรัฐอาชญากรรัสเซีย ในต้นเดือนกุมภาพันธ์ ยูเครนเชื่อว่า กองทัพรัสเซียจะเพิ่มปฏิบัติการในดอนบาส และพื้นที่ทางตอนใต้ นอกจากนั้น ยังเกิดความวิตกว่ารัสเซียกำลังวางแผนปฏิบัติการต่อไปในกรุงเคียฟจากเบลารุสด้วยเช่นกัน และเชื่อว่ามุ่งเป้ายึดเมืองหลวง หรือพื้นที่ทางตะวันตก เพื่อตัดความช่วยเหลือทางการทหารจากตะวันตก

ไม่ว่าจะอะไรจะเกิดขึ้น เชื่อว่าปี ค.ศ.๒๕๖๖ จะเป็นปีท้าทายสำหรับอุตสาหกรรมการผลิตสัตว์ปีกทั้งรัสเซียและยูเครน และกำลังเกรงกันว่าสิ่งเลวร้ายที่สุดยังมาไม่ถึง

เอกสารอ้างอิง

Brockotter F. 2023. Poultry farmers in Russia and Ukraine adapt to the war-time economy. [Internet]. [Cited 2023 Mar 29]. Available from: https://www.poultryworld.net/the-industrymarkets/market-trends-analysis-the-industrymarkets-2/poultry-farmers-in-russia-and-ukraine-adapt-to-the-war-time-economy/

ภาพที่ ๑ รัสเซียตั้งเป้ากระตุ้นการส่งออกตะวันออกกลาง  (แหล่งภาพ Tovya Rabota)