ไขความลับไวรัสอาร์อีวี ภัยเงียบในอุตสาหกรรมสัตว์ปีก

 ในปี พ.ศ.๒๕๖๗ มีการตรวจพบเชื้อไวรัสเรติกูโลเอนโดทีลิโอซิส หรืออาร์อีวี ในฝูงไก่ไข่เชิงพาณิชย์ในประเทศเนเธอร์แลนด์ โดยการติดเชื้อเกิดขึ้นในไก่ไข่ และมีการยืนยันจากการวิจัยที่ดำเนินการโดย รอยัล จีดี ความสัมพันธ์ระหว่างไวรัสก่อโรคอาร์อีวีกับไวรัสฝีดาษในไก่ ยังต้องมีการศึกษาต่อเพิ่มเติม

ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.๒๕๖๗ 2024 แผนกสุขภาพสัตว์ของรอยัล จีดี ได้รับตัวอย่างไก่ไข่ป่วยสองตัวเพื่อทำการตรวจทางพยาธิวิทยา ระหว่างการตรวจพบว่ามีเนื้องอกในอวัยวะของไก่เหล่านี้ มิร์เธอ เดอ วิต สัตวแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านสัตว์ปีกของ รอยัล จีดี อธิบายว่า “ในตอนแรก เราคาดว่าเป็นโรคมาเร็ก ซึ่งพบได้บ่อยในเนเธอร์แลนด์และสามารถแสดงอาการทางคลินิกที่คล้ายกันได้”

เธอกล่าวต่อว่า “เราทดสอบเนื้อเยื่อเนื้องอกเพื่อหาไวรัสหลายชนิดที่ทราบกันว่าทำให้เกิดเนื้องอก เช่น ไวรัสมาเร็กชนิดที่ 1 ไวรัสลิวโคซิสในสัตว์ปีก และโรคอาร์อีวีผลการตรวจพีซีอาร์ สำหรับโรคอาร์อีวี ให้ผลเป็นบวก”

การติดเชื้อครั้งแรก

นับเป็นครั้งแรกที่มีการตรวจพบเชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ในไก่ที่เลี้ยงเชิงพาณิชย์ในประเทศเนเธอร์แลนด์ แม้ว่าหน่วยงาน รอยัล จีดี จะมีการตรวจหาไวรัสก่อโรคอาร์อีวี มาโดยตลอดก็ตาม โดยไก่ที่แสดงอาการเนื้องอกจะได้รับการตรวจด้วยวิธีพีซีอาร์ และไก่พันธุ์จะได้รับการตรวจเลือดเมื่อมีความจำเป็นสำหรับการส่งออก หลังจากการค้นพบครั้งแรกนี้ พบว่าไวรัสได้แพร่กระจายไปยังฝูงไก่อื่น ๆ อีกหลายแห่งในช่วงเวลาสั้น ๆ แม้ว่าจะไม่มีตัวเลขที่แน่ชัด

ไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ยังสามารถพบได้ในสัตว์ที่มีอายุมากขึ้น ทั้งในไก่ไข่และไก่เนื้อ โดยไก่ที่ติดเชื้อก่อโรคอาร์อีวี ไม่จำเป็นต้องแสดงอาการป่วยเสมอไป เนื่องจากไวรัสนี้อยู่ในกลุ่มเรโทรไวรัส และอาจแสดงอาการแบบไม่ชัดเจนหรือไม่มีอาการเลยตามที่พบในบางกรณี งานวิจัยในวรรณกรรมระบุว่า เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี มีหลายสายพันธุ์ที่มีความแตกต่างกันอย่างมากในด้านความรุนแรงของการก่อโรค

ภาวะกดภูมิคุ้มกัน

เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี อาจก่อให้เกิดปัญหาอย่างมาก โดยเฉพาะเมื่อไก่คู่หนึ่งติดเชื้อตั้งแต่อายุน้อย ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะกดภูมิคุ้มกัน ส่งผลให้การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันลดลง และอาจแสดงอาการทางคลินิก โดยเฉพาะเมื่อมีการติดเชื้อร่วมกับเชื้ออื่น ๆ นอกจากนี้ ยังพบความผิดปกติของขนในสัตว์อายุน้อยที่ติดเชื้อไวรัสนี้ด้วย เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ยังสามารถพบได้ในนกป่าหลายชนิด จึงทำหน้าที่เป็นพาหะตามธรรมชาติของไวรัส การแพร่เชื้อสามารถเกิดได้ทั้งในแนวตั้งจากพ่อแม่สู่ลูก และในแนวนอนระหว่างสัตว์ในฝูงเดียวกัน

ไม่ใช่โรคที่ต้องรายงาน

เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ยังถูกตรวจพบในไก่เชิงพาณิชย์ในประเทศโปแลนด์ด้วย โดยต่างจากโรคไข้หวัดนกหรือโรคนิวคาสเซิล ไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ไม่จัดอยู่ในกลุ่มโรคที่ต้องรายงานต่อหน่วยงานรัฐ อย่างไรก็ตาม ไวรัสนี้ไม่ได้แพร่กระจายอย่างรวดเร็วภายในฝูงไก่ และจนถึงปัจจุบัน ยังไม่มีรายงานการแพร่เชื้อในแนวดิ่ง หรือจากพ่อแม่สู่ลูก ในประเทศเนเธอร์แลนด์ ถือเป็นเรื่องที่ดี แต่ถึงกระนั้น การพบไวรัสนี้ก็ไม่ได้ถูกมองข้าม

เดอ วิต ให้ความเห็นว่า “อุตสาหกรรมสัตว์ปีกของเนเธอร์แลนด์เคยปลอดจากไวรัสก่อโรคอาร์อีวี มาโดยตลอด แต่ตอนนี้ไม่เป็นเช่นนั้นแล้ว นี่เป็นเรื่องที่น่าสังเกต และแน่นอนว่าน่ากังวล เราไม่ต้องการให้ไวรัสนี้อยู่ในประเทศของเรา”

วิธีการเข้าสู่และการแพร่กระจายของเชื้อ

มีคำถามอีกมากเกี่ยวกับเส้นทางการเข้าสู่และการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี โดยขณะนี้มีการดำเนินการวิจัยอย่างต่อเนื่องเพื่อหาคำตอบ เดอ วิต กล่าวไว้ว่า “เรามีประสบการณ์เกี่ยวกับเชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี ในยุโรปน้อยมาก และกำลังอยู่ระหว่างการศึกษาความรู้เกี่ยวกับโรคนี้ อุตสาหกรรมสัตว์ปีกของเนเธอร์แลนด์ทั้งหมดได้จัดการกับสถานการณ์นี้อย่างมืออาชีพ ซึ่งสมควรได้รับคำชื่นชม โดยทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องได้เข้าร่วมการวิจัยเกี่ยวกับโรคนี้โดยสมัครใจ”

ความเชื่อมโยงกับไวรัสฝีดาษในไก่ ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าเชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี เข้ามาสู่ประเทศเนเธอร์แลนด์ได้อย่างไร แต่ รอยัล จีดี สันนิษฐานว่าไวรัสฝีดาษในไก่อาจเป็นหนึ่งในวิธีการนำเข้า เนื่องจาก เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี เป็นไวรัสในกลุ่มเรโทรไวรัส สามารถแทรกสารพันธุกรรมของตนเองเข้าไปในเซลล์ของโฮสต์ รวมถึงไวรัสดีเอ็นเอ ขนาดใหญ่ เช่น ไวรัสฝีดาษในไก่ โดยพบว่าทั้งจีโนมของ เชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี สามารถแทรกอยู่ในสายพันธุ์ภาคสนามบางชนิดของไวรัสฝีดาษในไก่ การติดเชื้อด้วยสายพันธุ์เหล่านี้จะทำให้เกิดการสร้างแอนติบอดีต่อเชื้อไวรัสก่อโรคอาร์อีวี และอาจทำให้ผลตรวจ พีซีอาร์ สำหรับอาร์อีวี เป็นบวกชั่วคราว

เอกสารอ้างอิง

Brockötter F. 2025. Cambodia records more avian flu cases in poultry, people. [Internet]. [Cited 2025 Aug 21]. Available from: https://www.wattagnet.com/poultry-meat/diseases-health/avian-influenza/news/15753529/cambodia-records-more-avian-flu-cases-in-poultry-people

ภาพที่ ๑ การตรวจพบไวรัสเรติกูโลเอนโดทีลิโอซิส ในประเทศเนเธอร์แลนด์ในปี พ.ศ. ๒๕๖๗ ถือเป็นเรื่องที่น่าประหลาดใจ เนื่องจากที่ผ่านมาได้มีการตรวจหาเชื้อในไก่ที่ส่งออกมาโดยตลอด แต่ไม่เคยพบไวรัสนี้เลย (แหล่งภาพ Bert Jansen)